Dopamine

Allereerst wat is dopamine en welke functies heeft het.

Dopamine is zowel een geluk hormoon als een neurotransmitter in je hersens.
Door deze dubbele functie heeft het ook op meerdere gebieden invloed.

In dit artikel ga ik het voornamelijk hebben over het stukje geluk hormoon. Maar beide zijn aan elkaar gelinkt en hebben veel met elkaar te maken.

De hersens van iemand met ADHD werken op basis van 4 motivatie punten die allemaal gerelateerd zijn aan dopamine:

• Deadlines/druk.
• Interesse/motivatie.
• Competitie/uitdaging.
• Iets nieuws.

Hieronder zal ik ze beter uitleggen.

Allereerst de vraag: waarom lijkt het alsof mensen met ADHD beter functioneren met deadlines?

Kort maar krachtig, waarbij mensen zonder ADHD dan een teveel aan dopamine krijgen in hun hersens. Wordt bij mensen met ADHD de dopamine juist aangevuld tot het niveau wat andere mensen normaal hebben. Dus dan functioneren ze juist op het niveau waarin andere mensen normaal functioneren.

Concentratie & motivatie:

Mensen met ADHD zijn sneller geneigd om af te haken bij saaie of lange taken.
Het vasthouden van aandacht of het beginnen aan een saaie of lange taak, vraagt dopamine. Dopamine zorgt voor motivatie, bij een gebrek aan dopamine is de motivatie lager. De welbekende zin: “dan maak je maar zin” geeft dus eigenlijk aan dan maak je maar meer dopamine aan, maar dat heb je niet zelf onder controle.
Bij dingen die wel interessant zijn of die wel/sterker motiveren, zoals bij een hyper focus of obsessief onderwerp wordt sneller dopamine aangemaakt.
Het lastige is hieraan dat we geen controle hebben over wanneer en hoeveel dopamine wordt aangemaakt, we zijn dus geheel overgeleverd aan de willekeur van onze hersens.

Competitie/uitdaging:

De competitie aan willen gaan, zorgt voor een burst van o.a. dopamine en tijdens de competitie heb je meteen resultaat, want je ziet meteen of je beter bent dan de ander of nog iets bij moet zetten.
Dit geld ook voor uitdagingen. Bij het krijgen van een uitdaging krijg je meteen bewijsdrang, naar jezelf of de ander, door een burst van o.a. dopamine.

Iets nieuws.

Iets nieuws is altijd leuk en motiverend.
Het enige nadeel is: iets nieuws wordt vanzelf oud of niet meer zo interessant.
Daarom kopen mensen met ADHD altijd de nieuwste snufjes of hebben ze tig agenda’s en planners, die ze maar even hebben gebruikt.

Mijn tip:
Verander niet meteen alles, maar verander iets kleins.
Voeg iets nieuws toe of verander iets kleins, waardoor het toch als nieuw wordt ervaren.

Waarom werkt belonen niet of minder bij mensen met ADHD?

Belonen werkt wel, zolang het op korte termijn en zichtbaar is.
Ook hierbij speelt dopamine een grote rol. Dopamine zorgt voor het “directe” beloningsgevoel. Een beloning op lange termijn of wat niet direct zichtbaar is triggert geen dopamine. Bedenk maar zelf: als je de keuze krijgt tussen direct een geluksgevoel hebben door iets leuks te doen of te krijgen of moeten wachten en eerst iets doen wat niet motiveert. Hier speelt ook een ander dingetje in mee; de cognitieve empathie. Oftewel het wel weten maar niet op kunnen roepen van emoties. Maar hier ga ik een andere keer dieper op in. In deze context zorgt het gebrek aan cognitieve empathie ervoor dat iemand het gevoel van de beloning niet kan creëren in de hersens. Dan weet je heus wel dat iets een fijn gevoel kan geven, maar je kan het gevoel niet oproepen.

Mijn tip zou zijn:
Zorg dat de beloning op korte termijn is, dus niet over een week maar nu en onderdeel van een groter zichtbaar geheel.
Bijvoorbeeld: is je kind dol op lego.
Laat hem/haar dan een groot lego project uitkiezen en geef iedere dag een klein onderdeel van het project en aan het eind van de week een iets groter onderdeel.
Zo blijft hij/zij gemotiveerd en ziet het resultaat.
Daarbij, zorg dat het haalbaar is en straf niet af (door iets af te pakken), maar leer andere opties aan.

Wat ik hiermee bedoel?
Niet –> je mag een week lang je zus niet slaan.
Hierdoor leer je het kind alleen wat niet mag, maar niet hoe ermee om te gaan. Het kind kan dan ook geen onderscheid maken. Dus het leert zichzelf aan dat het helemaal niet mag, ook al ligt de oorzaak niet in het bewust slaan, maar in het overprikkeld zijn.

Ga het gesprek aan –> geef aan wat je ziet, wat je wil en hoe jullie het samen kunnen oplossen.
Bied alternatieve aan –> een boksbal of juist een plekje waar je kind zich terug kan trekken om te ontprikkelen en waar het geheel met rust wordt gelaten.
Hou het positief –> iedere dag dat je de boksbal of je terugtrekplekje gebruikt ipv je zus te slaan, als je overprikkeld/boos bent, krijg je een beloning.
Zo leer je positief gedrag aan zonder te straffen en leer je dat er andere opties zijn om je emoties te reguleren/met je emoties om te gaan.
Je kind krijgt dan ook een veilig gevoel, het mag nog steeds boos zijn of overprikkeld, ipv dat het de gevoelens moet onderdrukken.
Emotieregulering is namelijk ook een van de functies die door dopamine wordt gestuurd, net als impulsiviteit.

Dopamine de Quick fix:

Mensen met ADHD zijn gevoeliger voor verslavingen dan andere mensen.
Ook zijn mensen met ADHD sneller geneigd om veel of sneller zoetige dingen te eten.
Dit heeft ook te maken met dopamine.
Beide zijn wat we noemen Quick fixes, ze zorgen voor een snelle/directe piek in dopamine.

Hulpmiddelen:

Medicijnen:
Medicatie met methylfenidaat zorgen ervoor dat de beschikbare dopamine zo lang mogelijk actief blijft in het brein, het is een zogenaamde heropname remmer.

Natuurlijke oplossingen voor extra dopamine aanmaak:

Voeding:

Eiwitten helpen bij het aanmaken van dopamine.

Bewegen:

Sporten helpt bij het aanmaken van dopamine.

Het afstrepen van taken:

Klinkt misschien raar.

Als je een grote taak opknipt in kleinere taken, kun je sneller resultaat zien.

Bedenk maar eens in: 5 kilo willen afvallen in een jaar klinkt heel lang en zwaar, maar als je het opknipt in kleine stukjes valt het niet zo zwaar.

Of het hele huis deze week doen –> vandaag de bank en tafel opruimen.

Je kan dan dan al meteen iets afstrepen i.p.v. aan het einde van de week, directe beloning –> lange termijn.

(Maak de to-do lijst niet te lang, bij een te lange to do lijst, wordt het lastiger om te beginnen. Maak de taken ook niet te groot. Deel grotere taken op in kleinere taken, zodat je meer kunt afstrepen.)

Uiteraard leuke dingen doen:

Mijn tip i.p.v. aan het eind als beloning iets groots bedenken. Bedenk kleine beloningen voor tussendoor, zo blijf je gemotiveerd.

niet als ik klaar ben met al mijn taken mag ik een spelletje spelen –> na deze taak neem ik even een pauze met een kopje thee en iets lekker.

De boog hoeft niet altijd gespannen te zijn. Een oplaad momentje tussendoor kan ook als beloning voelen en dienen.

Humor:

Het lucht even op en haalt de stress/ spanning weg., maar wist je dat lachen ook dopamine stimuleert.